Schuurhuis Slochteren

In Slochteren staat een aardbevingsbestendige woning. Het zwarte silhouet verwijst naar het archetype van een schuur. De sobere uitvoering van een agrarisch volume is vertaald naar een modern woonhuis met minimalistische details. Zo sluiten geveldelen in Siberisch lariks naadloos aan op shingles van red cedar. Doordacht materiaalgebruik en finesse in de afwerking vormen eenvoud om tot ingetogen schoonheid.

Slochteren is een karakteristiek Hollands lintdorp in de provincie Groningen. De naam herinnert aan de tijd met hoge venen en moerasbossen. Het plaatsje is dan ook gebouwd in veengebied op een langgerekte keileemrug en staat bekend om de romanogotische kerk met vrijstaande toren, meerdere watermolens en het landgoed Fraeylemaborg.

Iets minder pittoresk, maar zeker zo beroemd, is het aardgasveld van Slochteren. Het ondergrondse veld is in het begin van de jaren 60 van de vorige eeuw ontdekt en bevat ongeveer twee derde van de Nederlandse gasreserves. Gaandeweg is aan het licht gekomen dat het winnen van dat gas grote gevolgen heeft voor de bebouwde omgeving. Daarom moeten alle nieuwbouwprojecten in de regio nu voldoen aan richtlijnen voor aardbevingsbestendig bouwen.

Aardbevingsbestendig

‘Er zijn voor de vuist weg twee voor de hand liggende mogelijkheden voor het bereiken van een aardbevingsbestendige draagconstructie’, vertelt ontwerper Jan Clots van architectenbureau +PEIL. ‘Of je maakt een zware ‘bunker’ die een beving kan weerstaan. Of je ontwerpt een lichtgewicht constructie die kan meebewegen. Wij hebben voor het laatste gekozen.’

De woning is gefundeerd op palen en heeft een betonnen begane grondvloer. Verder heeft de woning een traditioneel houten skelet. Houten spanten van gelamineerd lariks (100 mm x 380 mm) met een hart op hart afstand van 3,8 m, leveren een indelingsvrije begane grond op. Geen enkele wand staat tegen de buitenmuur. Wel zijn, voor de stabiliteit, geschoorde stalen kokerprofielen opgenomen in de hsb wanden van een kern op de begane grond. In deze kern zijn de garderobe, de meterkast, de toiletten en bergruimte opgenomen. Juist op de verdieping is het van groot belang zo min mogelijk gewicht toe te voegen om aardbevingen te kunnen weerstaan. Daarom zijn de verdiepingsvloer en alle wanden van hsb en zijn de binnenwanden afgewerkt met OSB-platen. Clots: ‘Dankzij de houten verdiepingsvloer konden we een vide maken over de volledige lengte van de woning, zonder ingewikkelde ingrepen.’

Omlijst landschap

Het zwarte schuurhuis staat aan een lange, kaarsrechte laan geflankeerd door bomen. De woning is onderdeel van een uitbreiding van 45 vrijstaande woningen. De percelen konden naar eigen inzicht worden ingericht binnen de gestelde bouwregels. De woning is de laatste in een rij en staat aan de rand van het open landschap. Architectenbureau +PEIL maakt hier optimaal gebruik van. ‘Het ontwerpproces start voor ons bij de plek. Wat zijn hiervan de kenmerken en welk soort gebouw past daarbij? De woning in Slochteren is gericht op het uitzicht over de landerijen. Daarom is de noordwestgevel over bijna twee volledige verdiepingen van glas. Wel beschutten kloeke, horizontale lamellen de woning tegen te veel opwarming door de zon. Bovendien bieden ze de benodigde privacy op de slaapverdieping’, vertelt Clots.

De schuine kap van de woning is asymmetrisch. De goothoogte ligt namelijk ruim 1,2 m hoger aan de weidezijde dan voorgeschreven. Omdat de woning het bouwblok beëindigt, heeft de gemeente hiervoor een uitzondering gemaakt. Dit komt het panoramisch zicht op het landschap vanuit de woning ten goede.

Dippen en drogen

De zwarte gevel omhult het huis als een nauwsluitende handschoen. Clots: ‘De opdrachtgever had een grote voorkeur voor shingles op het dak. Ik heb een voorbeeld laten zien van een fraai gedetailleerde woning in Engeland, van onder tot boven met shingles bedekt. Met deze referentie in ons achterhoofd hebben we de gevels ontworpen. Omdat de woning aan de weg staat, vonden we een alzijdige gevelbekleding hier niet passen. Daarom hebben we de kopgevels bekleed met verticaal geplaatste planken van Siberisch lariks. Hetzelfde hout is gebruikt voor de horizontale lamellen. Het dak is bedekt met shingles van red cedar, die doorlopen over de zuidoostgevel tot op het maaiveld.’

De eenheid in de gevel is gewaarborgd door het beitsen van alle geveldelen en shingles in dezelfde kleur. De gekozen shingles van 450 mm lang, hebben kwaliteitsklasse 1 en zijn geïmporteerd uit Canada. Ze zijn gezaagd uit kernhout vrij van noesten, hebben rechte draad en zijn daardoor geschikt voor daken en gevels. Ze zijn geleverd door Dutch blue label, samen met de beits; Sansin Roof-Tec in de kleur Exterior Translucent Onyx 27. ‘Shingles worden in Canada veelvuldig toegepast als dakbekleding. Het is daar traditie om samen met de hele familie de shingles te beitsen en aan de waslijn te drogen te hangen. Onze opdrachtgevers hebben dat ook gedaan. Gezamenlijk hebben ze alle geveldelen en shingles stuk voor stuk gedipt en gedroogd. Na de montage met roestvaststalen nagels, is de zichtzijde nog één keer behandeld. In de praktijk spoelt de kleur na verloop van tijd een beetje uit, dat geeft een levendig beeld met steeds meer schakeringen’, aldus Clots.

Weloverwogen kwaliteit

Naast het zwarte voorkomen, smeden de materialen en detaillering de afzonderlijke bouwdelen samen tot een solide geheel. De gekozen WaxedWood gevelplanken, een product van Foreco Dalfsen, zijn onder hoge druk geïmpregneerd tegen aantasting, waarbij ook een wasemulsie in de houtporiën is aangebracht. Het Siberisch lariks komt uit duurzaam beheerde bossen met een PEFC- of FSC-certificaat. De toegepaste gevelplanken zijn 18 à 19 mm dik, hebben een fijnbezaagde zichtzijde en een werkende hoogte van 140 mm. Ze sluiten op elkaar aan met een halfhoutse overlap en hebben rechte, kantige hoeken. Uitgelijnde, roestvaststalen nagels bevestigen de planken op horizontale regels die naar de binnenzijde van de constructie zijn afgeschuind. Het afschuinen voorkomt strepen op de gevel.

De achterliggende tussenruimte is goed geventileerd. Bij iedere opening in het gevelvlak, bijvoorbeeld op de hoeken, is insectengaas geplaatst. Ook over de positie van de raampartijen is goed nagedacht. De zijkanten van de kozijnen stroken exact met de zijkanten van de gevelplanken. Het vergt meer aandacht in de voorbereiding, maar het zijn dit soort kleine verschillen in de uitvoering die een groot verschil maken in het eindresultaat.

Rechttoe rechtaan

Een doorsnee schuur heeft geen tierelantijnen. Dit gegeven is in de schuurwoning gebruikt om de aansluitingen tussen bouwdelen te laten schitteren in bescheidenheid. Shingles van het dak sluiten nauwgezet aan op de verticale gevelplanken, met een minimaal overstek. Een kozijn in de kopgevel van de badkamer aan de ouderslaapkamer is discreet bedekt met vier gelamineerde stijlen die pal voor het raam langs lopen. Ook de beluchting van de toiletten is aan het zicht onttrokken.

De doorvoeren monden uit onder het dakoppervlak op de geventileerde ruimte achter de shingles. De rookgasafvoer van de houtkachel echter, was hiervoor niet geschikt. Dat is opgelost door deze juist buitenlangs te leiden. Als ware het een uitzondering die de regel bevestigt. Het oogt allemaal vanzelfsprekend, maar het kost heel wat hoofdbrekers om dit ook technisch correct uit te voeren.

Uitblinken in bescheidenheid

Er is nergens een regenpijp te bekennen en het dakvlak van shingles loopt ononderbroken door in het gevelvlak, zonder dakgoot. ‘De afvoer van regenwater was met name uitdagend aan de noordwestgevel met de grote glazen puien’, vertelt Clots. ‘We hebben een verholen goot in het zicht gemaakt. De bovenste lamel voor de zonwering is namelijk niet van hout, maar het is een mat gemoffelde aluminium goot met kopschotten, van zetwerk in dezelfde vorm. De spanten van de draagconstructie verdelen de gevel in segmenten met daartussen de kozijnen. Daarom zijn om de 3,8 m gaatjes gemaakt in de goot. Ze wateren af in stalen UNP-profielen die aan de buitenzijde van de spanten zijn bevestigd. Zodoende stroomt het regenwater in het zicht naar beneden, maar is de hemelwaterafvoer toch verborgen.’

Natuurlijk kader

De beleving van hout stopt niet bij de voordeur. De combinatie van zwart gebeitste, gelamineerd lariks spanten met onbehandelde OSB-wandbekleding is binnen beeldbepalend. Samen met zwart geschilderde mahonie kozijnen kaderen ze het weidse uitzicht over de landerijen in. Clots: ‘Ook de horizontale lamellen van Siberisch lariks die voor het glas langlopen karakteriseren de ruimte binnen. Vanaf de begane grond vormen ze een halfgesloten beschutting en op de eerste verdieping ervaar je de transparantie, want dan kijk je er zo tussendoor. Iedere kamer op de eerste verdieping heeft een inpandig kozijn. Zo kun je ook vanuit elke slaapkamer genieten van het uitzonderlijk vrije uitzicht.’

Op eigen wijze

Opvallen zonder toeters en bellen, dat is de kracht van het schuurhuis in Slochteren. Traditionele vorm en bouwmethode zijn op eigen wijze geïnterpreteerd en verfijnd. De zwarthouten verschijning sluit aan bij het landschap, maar onderscheidt zich door welgekozen materialen en secure detaillering. Met extra aandacht voor de afwerking is een klassieke schuur getransformeerd tot een hedendaagse woning.

CO₂-voetafdruk

In schuurhuis Slochteren is onder andere 28,15 m³ hout toegepast (3,45 m3 WaxedWood van Siberisch lariks, 3,80 m³ red cedar, 4,00 m³ gelamineerde lariks, 11,30 m³ OSB-platen, 2,50 m³ vuren en 3,10 m³ multiplex). Dit betekent een CO₂-vastlegging van 19.221 kg. De Europese bossen slaan deze hoeveelheid op in seconden. Het compenseert de uitlaatgassen van een middenklassenauto over km of het jaarlijks elektragebruik van 21 huishoudens.

Dit artikel komt uit Het Houtblad 8/2018