Het Internationales Holzbau-Forum (IHF) in Innsbruck werd voor het 28ste achtereenvolgende jaar georganiseerd. Het is een driedaags congres over houtbouw. Er waren dit jaar bijna 3000 bezoekers aanwezig en was daarmee het grootste houtbouwcongres van Europa. Het Houtblad was er bij en trachtte de fear-of-missing-out (fomo) te weerstaan.
Het congresprogramma van het IHF was boordevol. Enkele korte plenaire onderdelen werden afgewisseld met break-out sessies van veel langere duur, soms wel vijf tegelijk. Thematisch was er niet heel veel verschil tussen die parallelsessies. De meeste gingen over houtbouwprojecten, ofwel vanuit het perspectief van de architect ofwel (het merendeel) vanuit het perspectief van de houtconstructeur. Forum Holzbau wordt inhoudelijk gedragen door een groot aantal universiteiten en hogescholen uit de Duitstalige landen, Scandinavië en Noord-Amerika, het kennisniveau is daardoor hoog, maar er worden, op een paar uitzonderingen na, geen al te ingewikkelde formules en tabellen behandeld.
(bekijk hier een videoverslag door Jan Maurits Schouten tekst gaat door na de video)
Het inhoudelijk samenvatten van de 33 lezingen die we hebben kunnen bijwonen is in detail hier niet mogelijk. Een poging tot samenvatten: er waren enkele lezingen die de de economische kant van de bouw en de houtbouw behandelden. Daaruit kwam naar voren dat de Duitse economie zwaar in het slop zit, meer dan die van veel van de omringende landen. Zonder veel uitzicht op verandering, al was het maar omdat de politieke situatie in het land onzeker is, maar ook omdat de output van de industrie relatief gedaald is, evenals de arbeidsproductiviteit. De onzekerheid op het wereldtoneel helpt daar bepaald niet bij. De ook bij onze Oosterburen gevoelde grote behoefte aan meer woningen (ook in Duitsland zou een miljoen woningen erbij voor veel verlichting zorgen) wordt door een kwakkelende bouw niet erg bevorderd.
Houtprijzen en seriematig bouwen
Of seriematige houtbouw daarbij de oplossing is, en daarmee ook seriematige houtbouw, is niet erg zeker. Vraag en aanbod zouden niet heel goed op elkaar aansluiten. Ook wordt houtbouw als relatief duur ervaren. Een kostendeskundige, gespecialiseerd in houtbouw (Jörg Koppelhuber, van Koppelhuber + Partner uit Graz) wees er op dat houtbouwkosten niet altijd slim berekend worden. Soms wordt eerst puur over de kosten van het hout gesproken, maar daar komt altijd veel bij, zoals isolatie, gevelafwerking en stalen verbindingsstukken. Er zijn ook secundaire bijkomende kosten, zoals vochtprotectie tijdens de bouw en het vervoer en het al dan niet kiezen van zichtkwaliteit van CLT en plaatmateriaal. Die zouden in een aanbesteding als opties kunnen worden aangeboden, waardoor de vergelijking met concurrerende bouwsystemen inzichtelijker zou kunnen zijn.
Ondertussen is in de modulebouw veel gaande in de Duitstalige landen. Grote bouwbedrijven zoals Kaufman Bausysteme, maar ook nog betrekkelijk kleine ondernemingen, zoals Timber Homes, blijken in staat om complete bedrijven, scholen en meerlaagse woongebouwen in modulebouw te realiseren. Daar werden inspirerende voorbeelden van getoond.
Diagonaal lamineren van CLT
Op het gebied van verbindingsmiddelen was er niet heel veel nieuws onder de zon, leerden we uit een gespecialiseerde sessie, wel was er een interessant inzicht, gedeeld door Patrik Aondio van de Hochschule Biberach die er onderzoek naar doet, dat CLT sterker wordt als de lamellen niet kruislings ten opzichte van elkaar, maar in een welbepaalde hoek met elkaar verbonden worden. Aondio concentreert zich op CLT dat niet verlijmd is maar verbonden met houten deuvels. Dat geheel houten kruislaaghout is als bekend iets minder sterk dan volverlijmd CLT. De materiaaleigenschappen blijken dus sterk te verbeteren te zijn door de tussenlagen in een hoek van ongeveer 45 graden te leggen. Verder komt Rothoblaas binnenkort met een nieuwe, ringvormige verbinding, bedoeld voor het koppelen van platen CLT met elkaar en met de grond. Het Houtblad gaat hier binnenkort over publiceren.
Ingenieurs over de Notre Dame
Tijdens het congres werden door ingenieurs of architecten tal van indrukwekkende projecten gepresenteerd. Een hoogtepunt was zeker de gezamenlijke presentatie, door twee ingenieurs, over de restauratie van het dak van de Notre Dame in Parijs. Valéry Calvi en Goetan Genès waren er nauw bij betrokken. Op basis van middeleeuwse tekeningen, de tekeningen van de restauratie-architect Eugène Viollet-le-Duc die verantwoordelijk was voor de torenspits, foto’s en eigen berekeningen bouwden ze van vers gehakt eiken (dat dus nog niet helemaal was doorgedroogd, waar rekening mee moest worden gehouden) het indrukwekkende bouwsel terug. De heren spraken Frans, het congres beschikte over vertalers, middels een koptelefoon kon je de live vertaling in het Duits of het Engels volgen.
Een ander hoogtepunt van houtconstructie-vernunft is The Red Sea Project in Saoedie-Arabië, aan de Rode Zee wordt een (zeer) luxe toeristenresort gebouwd waarvoor de sterarchitecten Kengo Kuma en Foster + Partners de ontwerpen tekenden: bijzonder gevormde strand- en zee hutten, van alle gemakken voorzien (soms met een eigen zwembad) plus tal van gemeenschappelijke ruimten en ontvangsthallen. The Red Sea Project moet in korte tijd naar een miljoen zeer welgestelde gasten per jaar gaan groeien. Het verhaal over hoe de ingenieurs van SJB Kempter Fritze en Blumer-Lehmann de dubbelgekromde, schelpachtige ontwerpen wisten om te zetten naar gelamineerd hout en houtskeletbouw en hoe ze het ter plekke bouwden onder bijzonder zware omstandigheden is een spannend verhaal.
Canadese sprekers
Opvallend vonden we verder de presentatie van de Canades architect Michael Green, één van de kartrekkers wereldwijd van de houtbouwrevolutie. Voor Google ontwierp hij een bijzonder kantoorgebouw dat Het Houtblad zeker gaat beschrijven. Dat geldt d/v/ zeker ook voor het project Hortus, ontworpen door Herzog & de Meuron in Bazel, een seer ecologisch meerlaags kantoorgebouw, waarvan de draagconstructie geheel van hout is en op een heel bijzondere manier stampleem in de plafonds is verwerkt. Stampleem is sowieso een product dat in opkomst is. Ook in het nieuwe magazijn van natuurcosmetica en -geneesmiddelenfafrikant Weleda is het grootschalig toegepast. Stampleem reguleert de vochthuishouding en voegt massa toe, wat goed is tegen vibraties en voor het vasthouden van koelte of juist warmte. Verder was het weer een genoegen om Luca Epp te horen spreken van StructureCraft, de relatief jonge ceo nam het bedrijf van zijn vader over. Het ingenieursbureau realiseert bijzondere houtbouwprojecten over de hele wereld, Epp ging met name in op een houten dak van een paviljoen in de Taiyuan Botanical Garden in China. Dat dak is gebaseerd op het principe van de houtstapeling, dat teruggaat naar oude Chinese technieken.
Lees ook:
Houtbouwcongres in Berlijn dag 1: veel over optoppen
Conferentie over houtbouw in Portland trekt meer dan 3000 mensen (plus video)
