Op de International Mass Timber Convention (IMTC) in het Amerikaanse Portland werd een ingenieuze knoop gepresenteerd van wat een universiteitsgebouw in Kansas moet worden. Het was een inniovatie die op de beursvloer te bekijken was. Er waren er veel meer. De conventie bestaat uit een lezingenprogramma plus een beurs. Er kwamen 4000 mensen op af.
Daarmee is het aantal bezoekers aan de conventie vergeleken met vorig jaar verdubbeld. Ook het aantal exposanten bleek fors gegroeid, naar ruim 500 deelnemers. Voor hen was interactie met de conventiedeelnemers zo goed als gegarandeerd, want het programma biedt een gratis ontbijt en gratis lunch en tussen de lezingen door tijd genoeg om een rondje beurs te maken.
De sensatie van dit jaar was onmiskenbaar te vinden op de stand van Structurecraft, het Canadese ingenieursbureau dat over de hele wereld bijzondere houtbouwprojecten realiseert. De ingenieurs ontwikkelden, op aangeven van sterarchitect Bjarke Ingels (BIG Architecture, Denemarken), een geheel houten verbinding voor een complexe knoop. Ingles ontwierp een nieuw gebouw voor de universiteit van Kansas, KUbe, genaamd, een gebouw dat er als een dobbelsteen uitziet, en wilde zoveel mogelijk het staal uit de verbindingen weren. De oplossing die Structurecraft bedacht is een gecompliceerde houtverbinding die deels iets van de Middeleeuwse Europese zaagtandverbinding heeft en deels op Japanse verbindingstechnieken is gebaseerd. De knoop kan eenvoudig in- en uit elkaar gehaald worden en wordt in het echt met houten deuvels extra vastgezet. Op navraag bleken de mensen van Structurecraft zeer overtuigd van de werkzaamheid van deze verbinding. Een testprogramma zal wel worden uitgevoerd, maar men voorzag geen problemen. De knoop werd zowel los als in een mock-up op ware grootte op de beurs getoond.
Een andere interessante inniovatie werd getoond op de (grote) stand van het Italiaanse Rothoblaas: een manier om CLT platen onderling constructief te verbinden door gebruik wapening tussen twee platen te bevestigen en dat met beton op te vullen. In Het Houtblad 4 van dit jaar interviewen we een Duitse onderzoeker die ongeveer naar deze verbinding research heeft gedaan. Rotho brengt het nu al op de markt.
Een Japanse firma is van plan de Amerikaanse markt te veroveren met modulaire woningen met geheel houten skeletten: de kolommen en liggers van de modules zijn met een zwaluwstaartverbinding aan elkaar gemaakt (de module werd op schaal getoond, een rechthoek op de grond gaf de ware grootte aan. het Bedrijf, CLT CELL Unit, heeft al enkele projecten in Japan gerealiseerd. Op navraag kan het zo te horen nog alle kanten op: de modules als staketsel in Japan in elkaar zetten en zo verschepen, ze in onderdelen in containers naar Amerika verschepen om daar op te bouwen of in Amerika met plaatselijk hout onder licentie de balken en verbindingen gaan maken.
Niet helemaal nieuw, maar onbekend in Europa, is wat de fabrikant, Freres Engineerd Wood, ‘massply’ noemt. Het is CLT of glulam, maar dan van heel dunne lamellen, maar weer dikker dan fineer. Dit hout is een stuk sterker dan ‘gewone’ gelamineerde balken of CLT en het ziet er met zijn streeppatroon ook esthetisch heel fraai uit.
Het tegenovergestelde van dit vergaand bewerkt hout is wat Wholetrees doet. Het bedrijf maakt namelijk constructies met complete boomstammen. Daarbij gaat het niet uit van wat voorhanden is maar wat er nodig is voor een constructie, dus een bedirjfshal of woning wordt ontworpen, de benodigde stammen worden ingetekend en die worden vervolgens op de markt gekocht. Van het hout is de sterkte in principe bekend, als is een inspectie van elke individuele stam natuurlijk heel belangrijk. De stammen worden alleen geschild en verder ingezet alsof het gelamineerde balken zijn. Het voordeel is dat er zo goed als niets van het hout verloren gaat, de bijzondere esthetiek is bijvangst. Volgens Wholetrees is bouwen met deze balken sterk concurrerend ten opzichte van gelamineerd hout.
Het Canadese bedrijf Sapphire doet in prefab balkons, te bevestigen op alle mogelijke gebouwen. Met de opkomst van de houtbouw is het bedrijf dus ook verbindingen gaan ontwikkelen om de balkons te bevestigen aan vloeren van CLT, compleet met dempingsmateriaal en maatregelen om vochttoetreding tegen te gaan.
MTC Solutions uit Surrey, British Columbia, is een leverancier van ‘Timber hardware’, met name schroeven en verbindingsmiddelen voor houtbouwconstructies. Het bedrijf levert bij voorkeur bestaande producten vanuit voorraad, maar kan ook bij bijzonder wensen op maat gemaakte verbindingen leveren. Het bedrijf liet een flink aantal vuurproeven doen met draagconstructies waarvan de proiefstukken her en der op de stand stonden. De originele grootte van de balken wordt getoond en de mate waarin die balken werden ingebrand tijdens de testen. De bedoeling was om aan te tonen dat de Amerikaanse normen voor brandveiligheid aan de ruime kant zijn: 60, 90 of 120 minuten brandveiligheid kan ook met minder dikken balken gegarandeerd worden. De tests van MTC zijn openbaar en kunnen bij berekeningen worden toegepast. Zo hoopt het bedrijf houtbouw weer een stukje competatiever te maken.
Hout zo hard als staal. Helemaal onbekend is deze innovatie in mass timber niet, Het Houtblad schreef er vorig jaar over in verband met een onderzoek aan de universiteit van Dresden: Het hout wordt ‘doorgespoeld’ met een chemisch substraat waardoor een deel van de lignine uit het hout gespoeld wordt. Dat is ongeveer het proces zoals Accoya het uitvoert. Daarna wordt grote druk op het hout uitgeoefend waardoor het tot wel viervijfde van zijn volume verliest, het houtproduct dat zo ontstaat is inert, ongevoelig voor schimmels of vocht, en keihard. Waar professor Jörg Wehesener vorig jaar alleen nog met kleine stukjes populier experimenteerde en aan Het Houtblad uitlegde hoe ingewikkeld het is om de juiste hoeveelheid lignine te bepalen die moet worden uitgespoeld en de druk die moet worden uitgevoerd, gaat het bedrijf InventWood een complete productielocatie realiseren waar, naar zeggen van de vertegenwoordiger, álle soorten hout kunnen worden gecomprimeerd. De eerste producten zullen vooral voor gevelbekleding en vloeren gebruikt worden. Maar de ambitie is om een materiaal te maken dat met staal en sterke composieten kan concurreren.
Een innovatie op de masstimber conventie waar de hele wereld op zit te wachten beweert Urban Machine te hebben. Het bedrijf in Oakland heeft in ieder geval al wel bezoekers uit Noorwegen ontvangen die bijzonder geïnteresseerd zijn in deze robot met AI, waarvan er nu één experimenteel in werking is. Wat de robot doet is gebruikt hout op allerlei verschillende manieren scannen en alle metalen ongerechtigheden detecteren en verwijderen. Een machine die dat zonder falen doet is het ei van Columbus waar de hele markt voor hergebruikt hout op zit te wachten, want oud hout moet zo eenvoudig mogelijk vrij van metalen gemaakt worden om het goed en prijsgunstig te kunnen verwerken. Het prototype functioneert nu op een bouwplaats waar een pand gesloopt wordt en een ander pand gebouwd. De bedoeling is dat de nieuwbouw gebeurt met materiaal van de sloop, dat door de Urban Machine gehaald is.
Twee handige innovaties voor mass timber introduceerde Simpson Strong-Tie, een leverancier van bevestigingsmiddelen voor de houtbouw. Ten eerste is dat de Timberdrive: monteurs op de bouw moeten vaak heel veel schroeven indraaien en dat wordt meestal op de knieën uitgevoerd. Dat is met dit apparaat niet meer nodig: de boor-schroefmachine kan aan de ene kant worden beverstigd, aan de andere kant kan de benodigde diepte van de schroef worden ingesteld. De monteur plaatst de schroef in een buis op heuphoogte, die wordt vervolgens naar de schroefkop geleid. De Europese Holz-Beton Verbände, waarbij een grote hoeveelheid schroeven slechts ten dele wordt ingeschroefd en vervolgens beton er overheen wordt gestort is helaas onbekend in de VS, daar is dit apparaat niet voor geschikt. De andere innovatie voor mass timber is zo mogelijk nog eenvoudiger: een stut die je verankert op het beton en waarmee je de CLT-platen tijdelijk overeind zet om ze zo af te monteren. De stutten zijn uitschuifbaar, ze meten verder niets, er moet een waterpas aan te pas komen om te kijken of de wand loodrecht staat.
Een prachtig paviljoen kwam tevoorschijn bij een onderzoek van tweedejaars studenten van de universiteit van Oregon in Portland. Het uitgangspunt was de vraag of er met resthout uit de productie van gelamineerde balken en CLT van producent Vaagen Timbers niet alsnog mass timber gemaakt kon worden. De basis wordt gevormd door twee dunne platen CLT en vier dunne balken gelamineerd hout. Daar zijn met een speciale techniek en onder druk de houtresten op vastgelijmd, en wel zodanig dat op de plekken waar de meeste krachten spelen de grootste verdikking is gemaakt. Het resultaat is in ieder geval voor het oog heel aantrekkelijk: een organisch gevormd paviljoen. Ook qua sterkteberekeningen lijkt het veelbelovend. Bouwen we binnenkort allemaal in dit soort vormen?
