Hackaton leidt tot folly van CLT van pallethout (en meer)

Een in oktober vorig jaar gestarte ‘hackaton’, een proces waarin een aantal betrokken partijen en individuen brainstormen en samen tot concrete resultaten proberen te komen, leidde tot het daadwerkelijk produceren van enkele platen kruislaaghout gemaakt van oude pallets. Vandaag werd er een bouwwerk van onthuld.

De hackaton werd georganiseerd door Blue City, een in het voormalige zwemparadijs Tropicana in Rotterdam gevestigde organisatie die het bevorderen van de circulaire economie tot doel heeft. Deze sessie ging nadrukkelijk om de vraag of kruislaaghout, dat eigenlijk altijd van nieuw hout wordt gemaakt, ook van hergebruikt hout zou kunnen worden gemaakt.

Circulaire Houtfabriek

Het proces leverde ook twee andere onderzoekslijnen op. Zo is het in het Limburgse Horst gevestigde bedrijf Crumble Development, dat gespecialiseerd is in houtbouw met hergebruikt hout, verder gekomen met plannen voor een ‘Circulaire Houtfabriek’. Via de Rotterdamse sessies heeft hij potentiële afnemers gevonden. Er is ook al een productielocatie. De bedoeling is om daar zo efficiënt mogelijk van oud bouwhout (uit sloop) nieuw bouwhout te maken. Er is een plan van aanpak bedacht en een globale begroting opgesteld. Directeur Huub Coenen en zijn dochter Jannie Coenen denken 500.000 euro start- en ontwikkelingskapitaal nodig te hebben.

Consumentenhout

Een daadwerkelijk onderzoek is een andere groep gaan doen: hoeveel van het hout dat consumenten weggooien bij de gemeentelijke inzamelpunten is nog op één of andere manier inzetbaar? Het gaat dan om de ‘B-kwaliteit’. Consumenten worden geacht onbewerkt hout (A-kwaliteit) in een andere bak te gooien dan geïmpregneerd hout (C-kwaliteit, dit moet worden afgevoerd). De B-bak is voor geschilderd of samengesteld hout. De medewerkers van een Bossche stort werden geïnstrueerd hoe ze mensen beter konden adviseren en de ‘oogst’ van een paar dagen werd onderzocht. De conclusie was dat tussen de 10 en de 20 procent van het B-kwaliteit hout eigenlijk te goed is om geplet te worden en als brandhout afgevoerd. Thomas van Haastrecht, van het Amsterdamse bedrijf Houdhout, dat meubels en bouwwerken maakt van gebruikt hout: ‘Er zitten soms heel mooie houtsoorten bij. En houten tafelbladen zijn sowieso bijna altijd gewoon weer te gebruiken. Andere planken en balken vragen meer behandeling, maar schredden of verbranden zou in ieder geval zonde zijn.’
Hoe het winnen van bruikbaar hout uit consumentenstromen precies georganiseerd moet worden is onduidelijk. Onder de aanwezigen bleken ervaringsdeskundigen met teleurstellende ervaringen. Wettelijk is de inzamelaar van het afval verantwoordelijk en is het materiaal wettelijk te beschouwen als afval. De afvalverwerkers hebben zelf geen taak als verkoper of handelaar. De problemen liggen dus bij het verantwoord naar de markt brengen van dit materiaal.

Pallets slopen, vingerlassen en persen

Het succesverhaal van deze Hackaton is dat een groep deelnemers er in geslaagd is om binnen drie maanden een bouwwerk te realiseren dat is gemaakt van kruislaaghout dat is gemaakt van hergebruikt hout. Aan dit project werkte TNO mee, afvalverwerker Renewi, vingerlasbedrijf Woodjoint, het Brabantse bedrijf Boerboom Hout Groep, dat vergaande plannen heeft om een eerste Nederlandse CLT-fabriek te beginnen, en architectenbureau Urban Climate Architects, dat veel met CLT ontwerpt.
Afgedankte houten pallets zijn een doorlopende materiaalstroom, hoewel palletfabrikanten ook steeds meer aan hergebruik en reparaties doen. Dat geldt vooral voor de zogenaamde Europallets, die vaste maten hebben. Maar er is wel een doorlopende aanvoer van eenmalige pallets die vracht vervoeren vanuit de hele wereld.
De deelnemers haalden een partij van 110 pallets meet eenvoudige gereedschappen uit elkaar. Ze maten de tijd die ze daar nu voor nodig hadden, ongeveer 15 minuten per pallet, maar er bestaan al machines die dit veel sneller kunnen. Ze maten de opbrengst: 25 pallets zijn ongeveer goed voor 1 kuub hout aan plankjes.
Deze lamellen werden naar Woodjoint gebracht die de planken eerst moest inkorten om scherpe kanten te krijgen waar de vingelassen konden worden aangebracht. Deze gevingerlaste planken kon Boerboom vervolgens kruislings verlijmen tot platen CLT. Er werden platen geheel van pallethout gemaakt en ook platen met aan beide buitenkanten ‘virgin’ materiaal waaronder planken van lariks en douglas.

Urban Climate Architects ontwierp een ‘folly’ een niet-functioneel bouwsel dat in dit geval de ‘weg die het hout ondergaat’ wil uitdrukken. Uit de constructie blijkt in ieder geval dat het CLT zelfdragend overeind blijft staan. TNO heeft een aantal platen meegenomen naar het houtlab om er sterkteproeven mee te doen. Onderzoeker Ron Oorschot: ‘We vermoeden dat de sterkte heel behoorlijk in de buurt zal komen van ‘gewoon’ kruislaaghout. Misschien minder bruikbaar als vloeren, meer als muren, omdat de krachten dan voorspelbaarder zijn en maar in één richting werken.’

Willem van de Merriënboer van Boerboom: ‘We vinden dit echt een heel interessante ontwikkeling. Er gaan echt massa’s hout door een CLT-fabriek. En de hoeveelheid goed hout zoals dit pallethout dat versnipperd wordt of verbrand is ook heel groot. Hoe geweldig zou het zijn als je daar een deel van duurzaam zou kunnen hergebruiken!’