Ik zie het hier in Finland om me heen gebeuren: Er wordt veel meer bos gekapt dan vroeger. Daarbij gaat het om percelen tegelijk, uitdunnen gebeurt bijna niet. De houtprijzen zijn hoog dus het is wel te begrijpen. Maar in onze ontwerpen zouden we toch ook hout als een schaars materiaal moeten zien.
De interesse voor CLT wereldwijd is natuurlijk toe te juichen. Met CLT is er in veel opzichten een echt alternatief voor gebouwen die tot voor kort niet in hout gebouwd zouden kunnen worden. Architecten die vroeger nooit over bouwen in hout nadachten beginnen dat nu wel te doen. Natuurlijk ook omdat hout CO2 opslaat, circulair kan worden ingezet en dus ontzettend duurzaam is.
Maar lang niet alles wat nu in CLT ontwikkeld wordt zou ook het beste in CLT kunnen worden uitgevoerd. Kruislaagshout is massief hout. Het zijn muren die gemaakt zijn van houten planken. Er gaat dus relatief veel hout in een muur van CLT, veel meer dan als je het in houtskeletbouw uitvoert met een duurzaam isolatiemateriaal, bij voorkeur ook van cellulose gemaakt.
Grote doelstellingen, beperkt aantal bomen
Ik weet dat bosdeskundigen berekenen dat er in Europa voorlopig meer bomen bijgroeien dan er per jaar gekapt worden. Ik kan dat moeilijk geloven. De bomen die we nu gebruiken zijn 80 jaar geleden gepland. Met alle doelstellingen in het duurzaam bouwen die we ons stellen kan het niet anders of we lopen in de toekomst tegen de limiet aan. Er zijn architecten die juist zo veel mogelijk CLT gebruiken zodat er zo veel mogelijk hout wordt ingezet en zo veel mogelijk CO2 wordt opgeslagen. Ik ben niet zo’n architect.
Makkelijk verbouwen met hout
Want… als gezin hebben we een oud houten zomerhuis in de bossen, op een uurtje rijden ten noorden van Helsinki, onze woonplaats. Een schattig huis aan een meer dat ik elke keer dat we er zijn weer een beetje verder probeer op te knappen en uit te bouwen. Dat gaat eenvoudig genoeg, want het huis is van hout. Om ons terrein heen liggen percelen met naaldbomen. Zoals bijna overal in Finland is het productiebos. En nu de houtprijzen zo hoog zijn besluiten de eigenaren van al die percelen tegelijk dat het tijd wordt om te oogsten.
Schaarste of overvloed?
Nu wordt hout voornamelijk in de winter geoogst, dus last van bosbouwgeluiden hebben we niet als we er verblijven. Wel is het na elke winter weer maar afwachten waar nu weer een kale plek gekomen is. En dat blijft een naar gezicht, ook omdat het een jaar of 20 duurt voor er weer een behoorlijk bos staat. Ik kan me toch niet aan de indruk onttrekken dat als we werkelijk de ambities gaan waarmaken en in heel Europa met hout gaan bouwen, dat dat toch ten koste kan gaan van de bossen, dat overvloed schaarste wordt.
Doen alsof hout schaars is
Beter handelen we daar nu al naar: met houtskeletbouw zijn zonder problemen gebouwen te realiseren van vier, vijf lagen hoog. Prima gebouwen, stevig en prettig om in te wonen. Eventueel met een kern van kruislaaghout. Mijn punt: laten we ook hout als een schaarse grondstof behandelen en massief hout alleen daar in zetten waar het, om wat voor reden dan ook, echt wenselijk is.
Willem van Bolderen
M.Sc. in Architecture
Founding partner Studio Puisto Architects
Teacher (Wood construction) Aalto University Department of Architecture
Ik ben het er zeker mee eens dat we hout niet zomaar moeten verspillen. Niet gebruiken van materiaal is de meest duurzame oplossing. Let wel op hiermee, want alternatieven voor CLT betekenen ook wat voor de rest. Want er zit in een HSB wand niet alleen regelwerk. Ook spaanplaat en cementvezelplaat is materiaal. Daarnaast is een visuele afwerking aan de binnenzijde nodig zoals (meestal toegepast) gipsplaten op metal-stud profielen met stucwerk erover. Daarbij komt dat in een HSB-wand altijd een damp remmende folie nodig is. Ofwel, alleen maar naar het houtgebruik kijken geeft niet het complete plaatje.
Daarbij komt dat juist gebruik van hout de aanplant van bossen stimuleert. Als in Finland niet al heel lang een actief bosbouw beleid was geweest had je mogelijk een huisje op de toendra gehad. Er zijn op dit moment bomen genoeg, de schaarste zit in de productie/verwerking ervan. We moeten er vooral voor zorgen dat we over 50 jaar nog steeds meer dan genoeg bomen hebben.
We moeten de schaarste voor zien te blijven. Dat doen we én door meer bomen te planten (in gemengde bossen) én door zuinig met het materiaal om te springen.
Als je een huis hebt in een productiebos, is het niet zo vreemd dat er bomen om je heen worden gekapt…
Het lijkt me ook verstandig om zo veel mogelijk hout ruw , dus niet geschaafd, te verwerken het is gemiddeld 10 procent sterker dus je hebt minder hout nodig. Tegenwoordig wordt er erg maatvast gezaagd, dus voor veel toepassingen is dat voldoende, bovendien houdt verf beter op ruw hout en scheurt het minder snel bij gevelbekleding.
Ik werkte bij een grote houthandel, op een gegeven moment moest al het hout geschaafd worden, ook hardhout van 26 a 27 mm dik werd teruggeschaafd naar 18 mm, een enorm verlies aan sterkte, terwijl je ook raak/mis kan schaven op bv 23 mm.
W.R. cedar is meestal erg maatvast gezaagd, schaven is m.i. niet nodig.
Red de wereld, stap eraf!
Er is maar één bron van alle problemen, er zijn teveel mensen.
Laten we dat eens onder ogen zien en daar wat aan doen.